Vinyl en diamant: herinneringen aan mijn mooiste platen. Ruim honderd lp’s en een handjevol ep’s heb ik bewaard uit de tijd van voordat de cd zijn intrede deed. Af en toe doe ik een greep uit m’n platenkast. Als eerste de dubbel-ep van The Beatles Magical Mystery Tour uit december 1967. Vooral omdat deze week de sterfdatum van John Lennon (8 december 1980) wordt herdacht.
Een oproep aan iedereen die een kleurentelevisie heeft! Dagblad Het Parool presenteerde op zijn spraakmakende jongerenpagina ‘Voor 10ers en 20ers’ in december 1967 een smeekbede aan de weinige Nederlanders die in het gelukkige bezit waren van een kleuren-televisie. Hang deze poster in uw raam, schreef de redactie, zodat tieners weten dat ze bij u terecht kunnen om de nieuwe Beatle-film te zien.
Ik heb die posters nergens zien hangen, hoewel Het Parool destijds nog een grote en invloedrijke krant was. Maar er waren dan ook nog maar heel weinig mensen met een kleuren-tv, die pas twee maanden tevoren was geïntroduceerd. En dus keek ik gewoon thuis bij mijn ouders in Castricum, op hun zwart-wittoestel, naar de film Magical Mystery Tour van The Beatles.
The Beatles, of andere popidolen, zagen we niet vaak op tv in Nederland. In Engeland traden ze geregeld op in programma’s als Ready Steady Go of Top of the Pops. Wij vingen af en toe een glimp van hen op in het NTS Journaal als er iets bijzonders rond hen was gebeurd in Engeland of de Verenigde Staten.
Sgt. Pepper
Een paar maanden vóór Magical Mystery Tour hadden The Beatles hun lp Sgt. Peppers Lonely Hearts Club Band uitgebracht. De eerste regels van de plaat luidden: “It was twenty years ago today”. Twintig jaar later werkte ik op de redactie van de Volkskrant, die in de zaterdagse bijlage Het Vervolg ruim een pagina volschreef over wat het meesterwerk van The Beatles werd genoemd. Nog altijd geldt die plaat als een mijlpaal in de geschiedenis van de popmuziek.
De verwachtingen waren dus hooggespannen toen The Beatles Magical Mystery Tour presenteerden. In Sgt. Pepper was de band in de vermomming gekropen van een oubollig orkest dat in operettekostuums de meest fantastische muziek uitvoerde. In Magical Mystery Tour gingen ze in een touringcar op stap, met de merkwaardigste medereizigers. Tante Jessie, een dikke tante van Ringo Starr – John Lennon in de rol van ober schept met een spade haar tafel vol spaghetti – met hostess Wendy Winters en met chauffeur Jolly Jimmy, om er maar een paar te noemen. The Beatles zelf speelden een aantal dubbelrollen, onder meer als tovenaars die hoog in de hemel woonden.
The Beatles brachten hun nieuwe plaat uit als dubbel-ep, een nieuw fenomeen in de pophistorie. Op een ep (extended play) stonden meestal vier songs. Vaak waren dat twee singels met hun ‘flipside’, maar er waren ook combinaties zoals The Beatles Hits, met de twee nummer-1-hits From Me To You en Please Please Me, hun eerste top-20-plaat Love Me Do en een b-kant, Thank You Girl. Maar de zes songs van Magical Mystery Tour waren verdeeld over twee 45-toerenplaatjes: Magical Mystery Tour, Your Mother Should Know, I am The Walrus, The Fool on the Hill, Flying en Blue Jay Way. Bij de ep zat een boekje met een fotoalbum en een stripverhaal waarin het verhaal werd verteld van de gelijknamige tv-film, die tegelijk met de plaat werd uitgebracht.
De ep is een van de tien uit die tijd die ik nog heb bewaard; de rest heb ik lang geleden weggegeven. Als een nieuwe plaat van The Beatles uitkwam, zorgde ik altijd dat ik die zo gauw mogelijk te pakken kreeg. Het liefst via een besteladres in Engeland. Ondanks de portokosten waren ze dan nog altijd voordeliger, en er stond tenminste niet op ‘Made and printed in Germany’ of het lelijke merkje ‘Odeon’. Op mijn exemplaar van Magical Mystery Tour staat dat helaas wel, dus waarschijnlijk heb ik de plaat in Nederland gekocht.
Touringcar
The Beatles hadden net de lange en vermoeiende sessies afgerond voor de lp Sgt. Pepper, toen Paul McCartney met het idee kwam om hun volgende plaat in het teken te zetten van een ‘mysterietocht’ in een touringcar. Sinds Help (1965) hadden The Beatles geen film meer opgenomen. De busreis leek een geknipt onderwerp. Ze konden overal heen, dus een strakke planning was niet nodig en ze hoefden geen teksten uit hun hoofd te leren – ze rekenden op hun eigen spontane invallen.
Voor de muziekopnamen stapten ze over van de Abbey Road Studio, met zijn vele huisregels en voorschriften, naar Olympic Sound, waar ook The Rolling Stones hun platen opnamen. Brian Jones en Mick Jagger kwamen dan ook nieuwsgierig binnenlopen toen The Beatles Baby You’re A Rich Man opnamen en verleenden spontaan hun medewerking.
Met The Beatles zelf ging het trouwens niet zo goed in die tijd. John Lennon was bepaald niet de enige die meer geïnteresseerd was in drank en drugs dan in muziek. Kort na de lancering van Sgt. Pepper had hun manager Brian Epstein een einde aan zijn leven gemaakt. The Beatles gingen nu zelf in zaken en openden in Londen hun Apple Boutique, die al snel een regelrechte financiële ramp zou blijken. Er werd meer gestolen dan verkocht.
De verkoopresultaten van de dubbel-ep Magical Mystery Tour waren weer niet slecht. Maar de voorvertoning van de film leverde bijna alleen maar negatieve reacties op. De BBC verwierf de uitzendrechten uiteindelijk voor minder dan een kwart van de 40.000 pond (destijds ruim 4000.000 gulden) die Magical Mystery Tour had gekost. De film werd in Engeland twee keer op tv vertoond: in zwart-wit op Tweede Kerstdag 1967 en in kleur tien dagen later, op 5 januari. De Britse kranten sabelden de film eensgezind neer. Het woord ‘rubbish’, troep, nam een belangrijke plaats in in zo ongeveer alle recensies. De ontvangst in Nederland was niet veel beter. Ik zelf keek er met veel plezier naar.
Blu-ray
Bijna vijftig jaar nadat ik Magical Mystery Tour voor het eerst zag, op de zwart-wit-tv thuis bij mijn ouders, zie ik de nu film terug. In 2012 is de analoge film digitaal gerestaureerd en op een blu-ray gezet, die ik nu in handen heb gekregen. Vol verwachting zet ik mijn flatscreen-tv aan en start de film op.
Na een tijdje zit ik al te grinniken. Natuurlijk, ik ben een Beatle-fan van het eerste uur en dus verre van objectief. Maar ook als ik zo kritisch mogelijk probeer te kijken, begrijp ik de vloedstorm van negatieve kritiek uit 1967 niet zo goed. Magical Mystery Tour is bepaald niet de beste film die ik ooit heb gezien, maar is best grappig en af en toe absurdistisch. The Beatles nemen zichzelf en het Britse klootjesvolk flink op de hak. Ze boeken een reis in een touringcar, samen met allerlei freaks die je toch ook in een gewone bus in Londen zou kunnen tegenkomen Paul McCartney zit met een lullige pullover aan in de bus en Ringo Starr maakt onophoudelijk ruzie met zijn dikke tante. Monty Python’s Flying Circus (1969-’74) is duidelijk geïnspireerd op de sketches en de grafische vormgeving. Zo er is een hilarische toespraak van een sergeant in een soort pseudo-Duits, die doet denken aan John Cleese met zijn ‘don’t mention the war’-scènes uit The Germans (1975) in zijn legendarische serie Fawlty Towers. (John Lennon vertelde jaren na de opheffing van The Beatles dat hij gek was op Fawlty Towers.) Als Ringo’s tante verliefd wordt op een medereiziger, meneer Bloedvat, en ze een romantisch dansje uitvoeren, zwellen de violen aan voor een mierzoete, maar prachtige versie van All My Loving. De deelnemers aan de reis doen mee aan een maffe marathon, er is een wedstrijd tussen de bus en andere auto’s, een Elvis-imitator begeleidt een stripper – het is kortom, veel van de humor waar The Beatles zo populair om waren.
Het is waar: een plot ontbreekt, de boel is amateuristisch gemonteerd en de film blijft steken in goede bedoelingen. Het is duidelijk dat The Beatles over hun hoogtepunt heen waren. Maar de verwachtingen van pers en publiek waren destijds duidelijk veel te hoog gespannen. Magical Mystery Tour is best leuk om te bekijken, zelfs na bijna een halve eeuw. Het was beslist nog niet afgelopen met The Beatles. Voordat het feest een paar jaar later met een geweldige klap in elkaar zou storten, zouden ze nog een paar keer luid en duidelijk van zich laten horen.
John Lennon
Afgelopen dinsdag, 8 december, werd in Alkmaar het ‘John Lennon Museum’ geopend, als onderdeel van het Beatles Museum. John Lennon werd op 8 december 1980 vermoord in New York. www.beatlesmuseum.nl
