Het Fries Museum in Leeuwarden heeft deze week de You-2 Award, de publieksprijs van de Global Fine Art Awards (GFAA), gekregen voor de tentoonstelling ‘Alma-Tadema, klassieke verleiding’. De awards, die ook wel bekendstaan als de ‘museum-Oscars’, werden uitgereikt in New York. Ter gelegenheid hiervan herplaats ik het artikel dat ik in 1984 schreef voor de Volkskrant over het geboortehuis van Alma Tadema. Ook zet ik mijn verslag aan de bekroonde expositie opnieuw op de homepage van deze website.
“Alma Tadema past niet zo goed in onze opzet.” Onderdirecteur Bosmans van het Fries Museum in Leeuwarden vermijdt te zeggen dat hij het werk van de in het Friese Dronryp geboren schilder afgrijselijke kitsch vindt. Hij wijst er zelfs geheel vrijwillig op dat de man rond de eeuwwisseling waanzinnig populair was in Londen. Direct na zijn dood in 1912 werd de jetset-schilder echter snel vergeten. Pas de laatste vijftien jaar is weer belangstelling voor hem te bespeuren, vooral bij Engelsen en Amerikanen die de aan zondagschoolplaatjes verwante doeken van Lourens Alma Tadema wel kunnen waarderen.
Zijn opleiding kreeg Tadema aan de Academie van Antwerpen. Toen hij ontdekt werd, leverde hij grote aantallen schilderijen op bestelling. Bij een bezoek raakte hij verslingerd aan Londen. En de Britten raakten verslingerd aan zijn werk, vol aan de Romeinen ontleende motieven. Na de dood van zijn eerste vrouw verhuisde Tadema naar Londen, waar hij opzien baarde door de huizen die hij in extravagante stijl liet optrekken. Delen van het interieur zijn terug te zien op zijn schilderijen.
Het Fries Museum is niet zo in Alma Tadema geïnteresseerd, omdat zijn kunst weinig heeft te maken met de Friese cultuur. Bosmans laat zien wat er van hem in de kelders ligt opgeslagen: wat vroeg jeugdwerk, familieportretten, een uitzicht uit één van zijn eerste ateliers. Misschien wordt het ooit weer eens geëxposeerd als het museum wat aan de negentiende eeuwers gaat doen.
Het huis waar Lourens Tadema (zijn tweede voornaam voegde hij later toe aan zijn achternaam) in 1836 werd geboren staat aan de Dûbelestreek in Dronryp, tussen Leeuwarden en Harlingen. Een zwarte gevelsteen vermeldt: „Sir Lourens Alma Tadema was bom in this house (...) A great painter, a brave worker, a strong friend." Blijkbaar niet mooi genoeg, want de vertaling eronder luidt: ’Een groot Nederlander, Kunstvorst en Kunstkenner, aller kunstenarenvriend.‘
J. Algera exploiteert er nu een Micromarkt in. De zaak heeft hij overgenomen van zijn vader, die het pand in de jaren vijftig weer van een bakker overnam. “Er is niets meer van toen te zien, hoor”, zegt hij. De Micromarkt loopt door tot in het belendende pand dat ook van Algera is (het geboortehuis heeft de toets der kritiek beter doorstaan dan het werk van de schilder zelf: het staat op de Monumentenlijst.)
Alleen de kleine kelder is nog weinig veranderd sinds de dagen van Lourens. Vanuit de slaapkamer op de eerste verdieping een mooi uitzicht op de oude dorpskern. Stond in deze ruimte de wieg van de grote man? Moeilijk te zeggen, er is zoveel verbouwd.
Algera haalt een sigaret uit de zak van zijn blauwe kruideniersjasje en lacht: “Ze zeggen dat hij in deze kamer veel heeft geschilderd omdat het licht hier zo mooi is. Maar hij heeft in dit huis alleen zijn eerste levensjaren doorgebracht.”
Dit artikel verscheen destijds in de rubriek ‘De Wieg’, waarin Volkskrant-redacteuren geboortehuizen bezochten van beroemde Nederlanders.
