floraDe keuze in bioscopen in het naoorlogse Zaandam was niet groot. Je had Flora en je had Apollo. Kerkmensen hoorden daar eigenlijk niet te komen; die gingen liever naar Christelijke Belangen, terwijl ook in de kerk wel eens een verantwoorde film werd vertoond. Ons probleem was echter van een andere orde: hoe kwamen wij als vijftienjarigen de bioscoop binnen voor een film met Brigitte Bardot?   

bbHet zal de film La Vérité geweest zijn, met Brigitte Bardot in de hoofdrol. Een film waarin vast het nodige bloot te zien zou zijn – de naam Brigitte Bardot stond daar wel garant voor – maar die bovendien door de kritiek was ontvangen als een goede film. Ongebruikelijk voor een film met BB, want zij trok meestal uitsluitend publiek vanwege haar rondingen. Die rondingen waren trouwens precies waar het ons om te doen was, maar die rondingen waren tegelijkertijd juist het probleem.

De film draaide in bioscoop Flora, op de hoek van de Westzijde en de Vinkenstraat. Een ouderwets-romantisch, maar wel wat kaalgetrapt gebouw. Een portier in uniform, die naast de caissière stond en die van je verwachtte dat je het dubbeltje dat je terugkreeg als je een gulden had betaald voor je kaartje stalles, aan hem als fooi gaf. Waarom, dat begrepen mijn vriend Rob en ik niet. Toch was het belangrijk die portier te vriend te houden. Want Rob en ik waren vijftien jaar, en op het bord boven de ingang van Flora stond met grote letters, achter de naam van de film: 18 J. Dat betekende: toegang achttien jaar. Vanwege die rondingen natuurlijk, die zij aan het volwassen publiek zonder enige schaamte zou laten zien.

In onze fantasie waren films met de eis ‘18 J’ veel interessanter dan de films van ‘14 jaar’. Dat waren meestal cowboy- of oorlogsfilms, en die hadden we al genoeg gezien. Films van achttien jaar, dat waren films waarin je volgens ons kon zien hoe ze ‘het’ deden.

Twee bioscopen waren er in Zaandam. Behalve Flora was dat Apollo, tweehonderd meter verderop op de Dam. In dat onlangs geheel vernieuwde theater hadden we de oorlogsfilm De kanonnen van Navarone gezien. Het was een film waar heel Zaandam over sprak. Een groepje helden, onder wie David Niven, Gregory Peck  en Anthony Quinn, had de opdracht gekregen de superkanonnen van Navarone uit te schakelen en zo de geallieerde overwinning van de Tweede Wereldoorlog mogelijk te maken. De film duurde wel tweeënhalf uur, dus een kaartje was twee keer zo duur als voor een normale film. De oorlog lag nog vers in de herinnering, en dat de film was gebaseerd op een roman, dus op fictie berustte, maakte niet uit. Het Nederlandse volk had behoefte aan helden, zo kort na de oorlog, waarvan het land de gevolgen nog maar net te boven begon te komen.

Een andere held was Audie Murphy, volgens Rob de meest gedecoreerde Amerikaanse soldaat uit de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog werd hij door Hollywood ingelijfd en speelde hij in tal van oorlogs- en cowboyfilms, met titels als Terug uit de hel en Voor schurken geen genade. De helden droegen witte cowboyhoeden en reden van links naar rechts door het beeld, de schurken zwarte hoeden en zij reden van rechts naar links. Voor het publiek was het makkelijk ze uit elkaar te houden.

apollo 1960Flora had de naam een wat meer cultureel filmaanbod te bieden, terwijl Apollo vooral de schietfilms presenteerde. Niet alleen Audie Murphy, maar ook Eddie Constantine (als Lemmy Caution), Johnny Weismuller (als Tarzan) en later Jean-Paul Belmondo trokken de jeugd naar de Dam. Op het nieuwe medium de televisie waren nog niet veel films te zien. Eén keer per week, ik meen op dinsdag, werd een film vertoond (donderdag was de vaste toneelavond, waarop het Nederlandse publiek kennis kon maken met een schmierende Ko van Dijk en andere sterren van het theater). In de bioscoop zag je de films in Cinemascope, en bovendien in Technicolor. Daar zou de tv nooit tegenop kunnen.

De gemeenteraad van Zaandijk was ongerust over het filmaanbod in ‘Oenen’


Mijn vader had gelukkig een vrij liberale opvatting over de bioscoop, zolang het maar fatsoenlijke films betrof. Maar over het algemeen moest het kerkvolk niet te veel hebben van Hollywood. Stel je voor dat je zou overlijden terwijl je net zat te kijken naar een film met slechte vrouwen! Onze jaarlijkse uitgaansdag naar Amsterdam om kleren te kopen werd steevast afgesloten met een filmpie. Op zijn minst een ‘Reis om de wereld in vijftig minuten’ in de Cineac aan de Reguliersbreestraat, maar soms gingen we naar een speelfilm. Schuin tegenover de Cineac was het Tuschinski Theater, met dikke rode tapijten en overal spiegels en chique zijloges waar je op losse stoelen zat. Het was alsof je in een paleis rondliep. In de pauze was er een bijzonder optreden: een organist op een hammondorgel, een trapezenummer of een goochelaar. Nooit zal ik de voorstelling vergeten met een vrouwelijke assistente. Wat de show inhield, weet ik niet meer, maar wel dat de adem mij in de keel stokte toen zij halverwege haar optreden haar lange mantel liet vallen en zij opeens voor het publiek stond in een glinsterend strak badpak. Mijn hoop en verwachting dat zij het daarbij niet zou laten, werd helaas niet bewaarheid.

Charlie Chaplin in ‘Goldrush’

Waarschijnlijk ook in Tuschinski zagen wij films met de toen nog steeds razend populaire Charlie Chaplin en ‘de Dikke en de Dunne’. Ik herinner me dat ik als klein kind als gefascineerd zat te kijken naar Modern Times en The Gold Rush, waarin een uitgehongerde Chaplin minuten lang genietend bezig was zijn schoenzool te verorberen.

christ bel

Toch was de bioscoop geen plek waar wij gereformeerden ons moesten ophouden. Gelukkig was er een plaats in Zaandam waar verantwoorde films werden vertoond. Dat was de zaal Christelijke Belangen aan de Botenmakersstraat. Via school of kerk werden daar soms kaartjes voor verkocht. Bij de ingang stond je tussen een oorverdovend krijsende massa kinderen te wachten, eenmaal binnen moest je vechten voor een stoel.  Het waren meestal teleurstellende films, zoals De kinderen van de Grote Fjeld of jeugdfilms met Dik Trom in de hoofdrol, steevast met geluid dat asynchroon uit de luidsprekers kwam.

Heel soms waren er films die zo mooi waren dat de kerkeraad besloot dat de gelovigen die beslist moesten zien. Naar de bioscoop gaan lag gevoelig, zodat besloten werd de kerkzaal zelf daarvoor open te stellen. Heel gereformeerd Zaandam stroomde toe en sprak daags daarna vol ontzag over de Disney-film De Woestijn Leeft, waarin het bijbelwoord bewaarheid werd dat de ‘woestijn zou bloeien als een roos’: een regenbui over het kurkdroge Sahara-zand en de bloemen knalden eruit, fantastisch opgenomen met speciale camera’s uit de studio’s van Disney. Een andere film die daar werd gedraaid was de dramatische film Morgen zie ik je weer uit 1955, nog altijd verkrijgbaar in christelijke videotheken. Diep onder de indruk van het leven en vroege sterven van geloofsheld Peter Marshall kwamen we thuis.

oenenIn schrille tegenstelling daarmee stond bioscoop Centrum in Zaandijk, vlak bij de brug. Dat theater werd meestal Piet Oenen genoemd, naar de uitbater/eigenaar, die zo ongeveer in de bioscoop woonde. Er draaiden vooral schiet- en vechtfilms. Dat vechten zette zich tot wanhoop van Oenen soms voort in de zaal, zodat hij de koffie onderbrak en op zijn pantoffels de bioscoop betrad met het dreigement dat het nu echt afgelopen moest zijn, anders zou hij de vertoning stoppen. Dat laatste gebeurde sowieso regelmatig, als de film halverwege brak of in de brand ging. Toen eind jaren zestig de bezoekersaantallen terugliepen, ging hij ook erotische films draaien. De gemeenteraad  van Zaandijk sprak er zijn zorg over uit, zonder dat hij er iets tegen kon doen.

Robs collectie BB-ansichtkaarten zou uitgroeien tot de grootste van Nederland


bb laveriteOm La Vérité met BB te zien, bespraken Rob en ik verschillende scenario’s. Beiden kenden we wel jongens die, net zoals wij pas vijftien jaar, erin geslaagd waren bij voorstellingen voor boven de achttien door te dringen. We moesten een wat zware stem opzetten, besloten we. En natuurlijk een sigaret in de mond hebben, want dat stond ook erg stoer en volwassen. We rookten weliswaar geen van beiden, maar we waren daar zo langzamerhand wel aan toe, vonden we, dus het moest er nu maar eens van komen.

Of onze zware stemmen of het rookwerk tussen onze lippen heeft geholpen, is niet na te gaan. Feit is dat we zonder enig probleem werden toegelaten tot de realistische waarheid van BB. Zonder haar onbedekte borsten te zien, overigens. Tijdens de voorstelling staken we nog maar eens een saffie op, dat was geen enkel probleem in de bioscoop.

Voor Rob was de film het begin van een levenslange fascinatie voor Brigitte Bardot. Hij begon foto’s van haar te verzamelen. (Zijn collectie BB-ansichtkaarten zou later uitgroeien tot de grootste van Nederland.) Van zijn zakgeld kocht hij een stapel exemplaren van het ondeugende blad De Lach, waarin wekelijks een stukje van een BB-poster was afgedrukt. Na acht of tien weken had hij haar compleet. Hij plakte haar op hardboard en figuurzaagde netjes langs haar rondingen. Zo kon zij altijd naast zijn bed op zolder blijven staan. De rest van zijn leven is zij bij hem gebleven. Zelfs nadat hij trouwde. Als Rob de voordeur opendeed, stond je meteen oog in oog met haar. Bijna levensgroot domineerde zij de gang: netkousen, een hand op de heup, de andere in haar nek, terwijl ze het bezoek wellustig aankeek.

 

Bekijk een fragment uit ‘La Verité’ op YouTube

‘Oenen’ boven een palingrokerij

De bioscopen Apollo, Flora, Corso (in Wormerveer), Centraal (Krommenie) en ‘Oenen’ zorgden tientallen jaren voor vertier in de Zaanstreek. In de jaren 1970-1980 sloten ze stuk voor stuk hun deuren. Bioscoop Flora, Centraal en Oenen werden gesloopt, Corso en Apollo kregen een andere bestemming. Bioscoop Het Saentje kwam, Filmhuis de Fabriek werd Filmtheater en in de Grote Weiver worden films gedraaid. 27 april 2010 werd de megabioscoop Pathé Zaandam officieel geopend. De eerste film die vertoond werd, was Toy Story 1 en 2 voor basisscholieren. De bioscoop van Oenen was op de eerste verdieping van een palingrokerij op de hoek van de Lagedijk en Guisweg, naast de Julianabrug in Zaandijk. Het zaaltje was oud met verouderde apparatuur, waardoor er regelmatig storing was, de film brak of uit de projector liep. Storing leidde altijd tot een enorm gejoel in de zaal. Ook werd er rommel gegooid en dan kwam Oenen hinkend (hij was mank) de zaal in stormen en dreigde de voorstelling te stoppen als het niet ophield. Als de film weer liep, werden op het balkon de projectorgaten met de handen afgedekt, waarop Oenen weer de zaal in kwam met dezelfde dreigementen. In de winter kwam Oenen gewoon tijdens de film de manshoge stinkende kolenkachel vullen die midden in de zaal stond. In 1976 werd bioscoop Oenen gesloopt, na nog een aantal jaren Tiroler films te hebben gedraaid. 

Informatie van Beeldbank Zaanstad

Copyright © 2015-2024 Martin Rep | Radboudlaan 14 | 1402 XP  Bussum